De balans wordt opgemaakt

Nog enkele uurtjes en we verlaten Lovina op weg naar het vliegveld. Villa Romy laten we achter ons. Voorgoed? Tijd om de balans op te maken en te onderzoeken of onvervulde dromen en ambities zijn ingevuld. Er is aan de ambities gewerkt, het gaat veel te ver om te stellen dat zij zijn gerealiseerd. Er is vooruitgang geboekt. Het bouwen van de Gambiaanse spoorwegen is een moeizaam proces. Er is veel tijd besteed aan het ontwerp en het doel: een reis naar de onvervulde liefde, een ode aan het ontembare verlangen. Het doel op zich. De spanning tussen alledaagse beslommeringen en de noodzakelijke concentratie en discipline is een moeizame strijd.

Daar kan geen “writers block” tegen op. De les is dat deze mens zich snel aanpast, aan de omstandigheden die zich als een deken om mijn persoon vormen. Wij hebben op Bali gewoond, dat gevoel overheerst, we voelen er ons thuis. Dit betekent niet dat wij Balinees zijn geworden. De afstand tussen onze Westerse cultuur en het Balinees gedachtegoed is niet overbrugbaar met een vliegreis of met een iets langer verblijf. Het is en muur gewapend met gehard staal, nagenoeg onverwoestbaar. Er is wel contact en er is communicatie maar begrijpend lezen van de Balinees vergt veel inspanning en inlevingsvermogen, niet de beste kwaliteiten van de ongeduldige westerling. Een modus vivendi is echter zo gevonden en de taal van het geld is een krachtige taal. Amerikanen zijn gedacht meesters in deze kunst.

Rust en contemplatie zijn de uiterlijke kenmerken, in het verkeer zijn deze snel vergeten. De goede gezindheid van de goden en de voorvaderen bepalen je lot. Een wat afwijkende vorm van predestinatie. Anders dan in de islam of het calvinisme, met offers en ceremonies is de stemming beïnvloedbaar?

Indonesië is een land in beweging, ik weet niet of het vooruitgang kan worden genoemd. De fundamentalistische islam rukt op. De economie groeit, het gat in de begroting ook. De subsidie op geïmporteerde olie overstijgt de begroting voor de gezondheidszorg ruim. De prioriteiten liggen anders in dit land dan in het westen. De dood is in handen van het lot niet in handen van de gezondheidszorg. De voorgenomen verhoging van de benzineprijzen met 33% gaan voor het nodige vuurwerk en de nodige onrust zorgen.

Het huren van een villa op Bali of Lombok vraagt meer aandacht dan wij aan het boeken hebben gegeven. De relatie met het personeel (veelal ook nominee) is een aandachtspunt dat vraagt om goede en expliciete afspraken. Een overdaad aan vertrouwen, breekt je op. Om die reden is het goed de mores vooraf met de verhuurder goed af te stemmen. Wordt dat niet gedaan dan kost het later de nodige energie en irritatie.

Ook over de beschikbare faciliteiten moeten duidelijke afspraken worden gemaakt. De aanwezigheid van een internetcafé in de verre omgeving, wordt verkocht als de beschikbaarheid van internet. De kosten voor een verbinding, veelal via een hotspot, worden gedragen door de huurder. Wij hebben een dergelijke verbinding gekoppeld aan een WiFi-netwerk op Villa Romy laten installeren door Spicelink. Broadband heeft hier een andere betekenis dan in Nederland. De service door Spicelink is uitstekend, dar kan men bij ons nog wat van leren. De verbinding is stabiel en betrouwbaar op enkele calamiteiten na: een omgewaaide mast, een uitgevallen server. De kosten iets hoger dan in Nederland. Onze problemen met Wally rondom Villa Carla zijn tenslotte geschikt. Het is een drama met alleen verliezers, hoewel zonder dit drama waren we nooit in Mataram, een louterende ervaring, gekomen.

Mentaal ben ik al in Nederland, Bali is vluchtig als een zoet parfum, het blijft lang hangen. De herinnering zal blijven, een herinnering net zo zoet als het parfum. Komt er nog een weerzien? De wereld is zo groot! “Kuijlen op Bali” is vanaf nu verleden tijd!

Hari Nyepi Cakra of de Balinese Dag van de Stilte

Op 23 maart 2012 is het Hari Nyepi, nieuwjaar volgens de Balinese kalender. De ochtend voor Hari Nyepi begint voor de Balinezen met het brengen van offers. Villa Romy wordt niet overgeslagen. Putu House Keeping brengt op vele plaatsen offers. Een onvoorstelbare hoeveelheid voedsel wordt neergezet op allerlei plaatsen om de goden en de voorouders gunstig te stemmen. Misschien oneerbiedig, de ratten doen er later hun voordeel mee net als de mieren.

Voorafgaand aan de Hari Nyepi, de Balinese “Dag van de Stilte” worden op het eiland overal zogenaamde Ogoh-Ogoh parades gehouden. Grote poppen gemaakt van papier-maché trekken als een soort carnavalsoptocht door de straten van de desa’s. In Lovina en Singaraja zijn de optochten dit jaar verboden. Normaal worden de poppen na de parade verbrand op een “heilige” plaats.

De afgelopen jaren zijn er relletjes en vechtpartijen ontstaan tijdens de festiviteiten. Wat wil je, op oudejaarsavond kan het er in Nederland ook heet aan toe gaan. Er zijn binnenkort (her)verkiezingen van de burgemeesters in Lovina en Singaraja. De burgmeesters willen hun herverkiezing niet in gevaar gebracht zien door een hoop ellende op Ogoh-Ogoh. Onrust dreigt al op 1 april. Op die dag worden de benzineprijzen met 33% verhoogt, althans dat is het voornemen van de overheid. Oorspronkelijk is een verhoging van 100% voorzien. Die is dus al teruggebracht. Doel van de verhoging is het terugdringen van het begrotingstekort. Waar wordt dat meer gehoord? Het tekort wordt voornamelijk veroorzaakt door de subsidies op brandstof. Voor de goede orde, een liter superbenzine kost 4.500 Ruphia, ongeveer 38 eurocent!

Putu Eric roomboy komt rond half drie naar Villa Romy en vertelt dat er in een desa verder op toch een Ogoh-Ogoh parade wordt gehouden en wel om drie uur. Ik bel Gedé onze vaste chauffeur. Hij is nog even bezig maar beloofd zo snel mogelijk naar de villa te komen. Putu biedt aan als vast een van ons op zijn scooter naar de plaats van bestemming te brengen. We hopen dat Gedé op tijd is zodat we nog iets meekrijgen van de Ogoh-Ogoh parade en de poppenverbranding. Op deze dag vóór Balinees Nieuwjaar stroomt de arak overvloedig. Arak wordt gemaakt van rijst of kokos. Op een dag als vandaag wordt bijna uitsluitend arak gemaakt van kokos gedronken. Deze is tien maal zo goedkoop en het doel is toch vooral moed in te drinken.

Gedé komt ons om half vier ophalen. We zijn nog net op tijd om enkele wagens te zien en de verbranding van een paar poppen mee te maken.

Aan het eind van de middag vindt het zogenaamde “koe trekken” plaats. Hierbij wordt door de mannen gevochten om de huid van een koe, ’s ochtends gedood bij een ander ritueel. Het draait allemaal om moed en mannelijkheid. Het kan er zeer wild aan toegaan. Op zich een atypisch ritueel voor hindoes, immers koeien worden in deze religie beschouwd als heilige dieren. Een vreemde vermenging van hindoeïsme en Balinese cultuur.

Vaak ontstaan er an het eind van de dag als de “arak is in de man en de wijsheid in de kan” vechtpartijen tussen de jonge mannen van de verschillende desa’s. Zij lijken zich te gedragen als hooligans, waarschijnlijk mede een gevolg van het drinken van teveel arak. Dit willen de burgemeesters van Singaraja en Lovina voorkomen met het oog op hun herverkiezing

Het “koe trekken” vraagt de nodige voorbereiding. Op het plein, feitelijk en kruising, worden matten neergelegd. De offerplaats wordt afgebakend en er worden naast de resten van de dode koe, offers neergelegd. Onderwijl trekt een eindeloze stoet van vrouwen met offergaven langs op weg naar de tempel. Ook daar vinden allerlei rituele plaats. Het “koe trekken” kan pas een aanvang nemen als alle rituelen zijn afgerond. Het is een drukte van belang. Iedereen is in afwachting.

Om de tijd te doden vraagt Gedé of we even bij “zijn huis” willen langs gaan. Het gaat om het huis van zijn eerste vrouw en zijn kinderen. Gedé zelf woont met zijn (nieuwe) vriendin achter de kapsalon, vlakbij Villa Romy.

Omdat we om zes uur bij Warung Apple een tafel hebben gereserveerd, kunnen we het “koe trekken” zelf helaas niet meemaken.
In alle huizen worden met brandende takken, onder het maken van een hels kabaal, de boze geesten verjaagd. Ook dit ritueel vindt aan de vooravond van Hari Nyepi plaats. Ayu, de vrouw van Apple en gekleed in traditionele Balinese klederdracht, voert dit ritueel uit bij Warong Apple. Wij maken er een gezellige avond van. Het plan om de avond te besluiten met koffie bij Bunga Lovina, valt in duigen. Ze zijn gesloten op Balinese oudejaarsavond.

Op Hari Nyepi ligt het openbare leven werkelijk stil. Het is, een enkele uitzondering daargelaten, niet toegestaan zich op straat te begeven. Ook de moskeeën zwijgen. ’s Avonds moet alles duister zijn, alle lichten moeten zijn gedoofd en er mag geen lawaai worden gemaakt. In huis mogen alleen kleine lampjes worden aangestoken en de ramen moeten worden verduisterd. Hari Nyepi is dit jaar, vanuit de weersomstandigheden beschouwd, geen vrolijke dag. Het regent bijna de gehele dag pijpenstelen. De bewolking is dicht, er zijn sterren noch maan te zien. Dat betekent dat het buiten “aarde” donker is. Je ziet geen hand voor ogen. Een vreemde voor mij nieuwe gewaarwording, die toch wel iets bijzonders heeft. Duisternis, nogmaals het heeft wel wat, mij beangstigd het in ieder geval niet. Hari Nyepi een dag om nooit te vergeten!